Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego cz III

W latach 1944–1956, w wyniku zastosowanego terroru, rozbito (przy współpracy sowieckiej) zbrojne i polityczne podziemie niepodległościowe, zdławiono legalną opozycję polityczną, wyniszczono elity II RP, uderzono w Kościół katolicki i polską wieś. Opierając się na niezwykle represyjnym ustawodawstwie, skazano na karę śmierci i w większości stracono ok. 5 tys. osób. Na wzór sowiecki stworzono Gułag liczący w 1954 r. 179 obiektów więziennych, w tym 51 więzień centralnych, 85 więzień karno-śledczych, 2 zakłady dla młodocianych, 2 kolonie rolne i 39 Ośrodków Pracy Więźniów, przez który przeszło ponad milion osób. Tylko w 1951 r. więziono 110 tys. osób, w tym 14 tys. więźniów tzw. antypaństwowych. W 1953 r. liczby te wynosiły odpowiednio 162 tys. i 9 tys.

UB represjonowała w różny sposób około pięciu milionów ludzi. Ofiar śmiertelnych było kilkadziesiąt tysięcy. 

Nie byłby to możliwe bez istnienia aparatu bezpieczeństwa, stworzonego przez służby specjalne ZSRR (i powiązanego z nimi), podporządkowanego PPR/PZPR, działającego na krawędzi nawet ówczesnego prawa, a także poza nią.

UB a Sowieci

 

Doradcy i pełnomocnicy sowieccy

Od początku wszystkie struktury MBP znajdowały się pod ścisła kontrolą i nadzorem sowieckich władz bezpieczeństwa. Komendy UB były uzależnione i ściśle powiązane z ekspozyturami NKWD i kontrwywiadu wojskowego „Smiersz”. Wedle informacji polskiego kontrwywiadu (‘’londyńskiego’’) „we wszystkich PUBP był, co najmniej jeden doradca, a w WUBP kilku z ramienia NKWD, którzy kierowali całą pracą UB i którzy mili bezwzględny wpływ na wszystkie zagadnienia tak polityczne, jak i społeczne, decydując o wszystkich aresztowaniach”.

Jakkolwiek instytucja doradców sowieckich przy MBP i Ministerstwie Administracji Publicznej oficjalnie powstała w lutym 1945 roku, na podstawie uchwały Państwowego Komitetu Obrony ZSRS (posiadali własny sztab, który mieścił się w ambasadzie sowieckiej w Warszawie), w rzeczywistości istniała od lipca 1944 roku, na mocy porozumienia PKWN a rządem sowieckim z 26 lipca 1944 roku w sprawie wzajemnych stosunków po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie.

Pierwszym doradcą przy MBP został I zastępca ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR gen. Iwan Sierow – „specjalista do spraw polskich” w NKWD.

Specjalna rola przypadała sowieckim doradcom przy ministrze Bezpieczeństwa Publicznego, zwanymi sowietnikami. W latach 1944–1956 byli to kolejno: wspomniany gen. Sierow (do kwietnia 1945 r.), gen. Nikołaj Seliwanowski (do kwietnia 1946 r.), płk Siemionow i Siergiej Dawydow (do 1950 r.), płk Michaił Bierzoborodow (1950–1953), Nikołaj Kowalczuk (1953 r.), gen. Serafin Lalin (do początków 1954 r.), gen. Gieorgij Jewdochimienko (od 1954 r.). Niezależnie od funkcji sprawowanej przy ministrze BP, główny doradca był też każdorazowo zwierzchnikiem doradców przy terenowych UBP oraz doradców umieszczonych w poszczególnych departamentach MBP. Biorąc pod uwagę fakt, że doradcy funkcjonowali w MBP i we wszystkich WUBP oraz PUBP, należy przyjąć liczbę kilkuset ludzi umieszczonych w newralgicznych punktach aparatu. Tylko w 1953 r. płk Bierzoborodow kierował zespołem liczącym 47 wyższych oficerów sowieckich.

Doradcy prowadzili także własne siatki agenturalne.

Wasalna zależność od Sowietów

Doradcy i pełnomocnicy sowieccy umieszczeni byli również, jako oficerowie polscy w Głównym Zarządzie Informacji WP, polskich sądach wojskowych i prokuraturze. Od początku swego istnienia wojewódzkie i powiatowe urzędy bezpieczeństwa publicznego pełniły funkcje pomocnicze wobec NKWD oraz „Smiersz”, przeprowadzając na zlecenie Sowietów aresztowania żołnierzy AK, BCh oraz NSZ, a także rozpracowując struktury Polskiego Państwa Podziemnego.

Początkowo najlepsi agenci UB szkoleni przez oficerów sowieckich pozostawali do ich wyłącznej dyspozycji. Sowiecki aparat bezpieczeństwa udzielał również pomocy przy usprawnieniu metod werbowania agentów i informatorów oraz wykorzystania agentury.