Szenborn Ludwik Andrzej, właściwie Ludwik Schönborn (1915 – 1990) – członek KZMP, KPP, PPR funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Od 1941 był agentem radzieckiego wywiadu. 12 maja 1943 został aresztowany za działalność na rzecz sowieckiego wywiadu; był więziony na zamku w Rzeszowie, w Tarnowie, w więzieniu na Montelupich w Krakowie, w obozie pracy w Pustkowie i w obozach koncentracyjnych Groß-Rosen i Sachsenhausen. Po uwolnieniu i powrocie został II sekretarzem Komitetu Miejskiego PPR w Rzeszowie. Skierowany do pracy w rzeszowskim UB przez Komitet Wojewódzki PPR. Od 21 września 1946 zastępca kierownika Sekcji I Wydziału V WUBP w Rzeszowie. W latach 1946–1947 brał udział w walkach z antykomunistycznym podziemiem niepodległościowym. 1947–1948 sprawował funkcję naczelnika Wydziału V WUBP w Rzeszowie. W 1949 został zastępca kierownika WUBP w Krakowie. Od 1951 do 1952 był naczelnikiem Wydziału II Departamentu X MBP. Następnie, do 1954 pełnił funkcję szefa Miejskiego UBP dla miasta stołecznego Warszawy i kierownika Obiektu Spacer w Miedzeszynie. Od 1955 do 1956 był kierownikiem Wojewódzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy. Podczas śledztw stosował wobec przesłuchiwanych tortury fizyczne i psychiczne. 30 listopada 1956 został zwolniony z bezpieki.

Od 1929 był członkiem MOPR, od 1930 PPS-Lewicy i Komunistycznego Związku Młodzieży Polski (KZMP), od 1935 w KPP, od 1942 w PPR. W latach 30. kilkakrotnie aresztowany za działalność komunistyczną.

Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z 12 czerwca 1946 został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi za zasługi położone w walce z okupantem i za udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji.

 

Szymański Bronisław (ur. 1922, żyje do dziś w Łucku na ukraińskim Wołyniu) – oficer radzieckich i polskich służb specjalnych.

Przez władze radzieckie oddelegowany, jako żołnierz do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki (1943–1944), następnie skierowany na kurs NKWD w Kujbyszewie (1944). Członek grupy MBP gen. Romana Romkowskiego (1944–1945), następnie (1945–1954) oficer śledczy w Departamencie Śledczym MBP.Był kierownikiem sekcji śledczej w areszcie na Mokotowie. Brał również udział w rozpracowaniu oddziałów partyzanckich WiN-u działających na ziemi chełmsko-włodawskiej. Ich dowódca Edward Taraszkiewicz „Żelazny” 6 października 1951 r. zginął w walce z 800-osobową grupą UB i KBW w Zbereżu nad Bugiem.

Na koniec służby w stopniu majora; odwołany do ZSRR w 1954 r.; 15/16 XII 1954 r. był przesłuchiwany przez KGB w Gatczynie pod Petersburgiem, co do przebiegu służby w MBP w Polsce, a materiały z tego przesłuchania zostały przekazane stronie polskiej, służąc m. in. do opracowania raportu o nadużyciach w stalinowskim aparacie bezpieczeństwa w Polsce. W 1946 odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

 

Światło Józef , właśc. Izaak Fleischfarb (1915–1975), Właściwie Izaak Fleischfarb, urodzony w 1915 roku w Medynie koło Zbaraża, szewc, NKWD-zista, członek grupy operacyjnej sowieckiego kontrwywiadu „Smiersz’’, podpułkownik, wicedyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W 1953 roku uciekł na Zachód.

Urodził się w rodzinie Gabriela Fleischfarba, magazyniera w młynie i matki o nazwisku Wieseltur. Po ukończeniu siedmiu klas szkoły podstawowej pracował w Krakowie, jako szewc. Działał w organizacji syjonistycznej Gordonia, a następnie od 1933 roku w Komunistycznym Związku Młodzieży Polskiej, za co został aresztowany w latach 1934 i 1936.

W kampanii wrześniowej walczył do 20 września 1939 roku, kiedy trafił do niewoli niemieckiej. Uciekł i przedostał się na Wschód. W Kazachstanie pracował, jako szewc. 26 kwietnia 1943 roku w miejscowości Dżambuł, przy zawarciu drugiego związku małżeńskiego – z Justyną Światło, zmienił personalia z Fleischfarb Izaak na Światło Józef.

Skierowany przez WKP(b) (Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego) do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Jako oficer polityczny współpracował z NKWD. Przydzielony do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, ale działał głównie w grupach operacyjnych w terenie. Jego zadaniem było rozpracowanie i aresztowanie działaczy Polskiego Państwa Podziemnego i żołnierzy Armii Krajowej, w tym jej ostatniego dowódcę, gen. Leopolda Okulickiego, „Niedźwiadka”. W latach 1944-1945 należał do grupy operacyjnej „Smiersza” – uczestnik kombinacji operacyjnej zakończonej ujęciem szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.

Brał udział w obławach i pacyfikacjach. Osobiście w bardzo brutalny sposób przesłuchiwał zatrzymanych. Współorganizował sfałszowane przez komunistów referendum „3XTAK” z czerwca 1946 roku i wybory do Sejmu ustawodawczego w styczniu 1947 roku.

W 1948 roku minister Morkowski przeniósł go do organizowanego Departamentu X MBP, w którym podlegał jego dyrektorowi Anatolowi Beginowi. W praktyce miał więcej do powiedzenia od swojego przełożonego, co zawdzięczał znajomości z Morkowskim jeszcze z przedwojennego Związku Młodych Komunistów (potem spotkali się w armii Berlinga). Specjalne zadania otrzymywał wprost od Bieruta (m. in. na podstawie jego osobistego polecenia aresztował Władysława Gomułkę), posiadał bezpośrednie połączenie telefoniczne z Moskwą i dostęp do wicepremiera i marszałka ZSRS Lawrensie Berii. W dwóch stalowych sejfach trzymał materiały kompromitujące wszystkich czołowych członków partii. Zbigniew Błażyński pisał: Światło miał w swych rękach partię i rząd. Nie było tajemnicy, której by nie znał. Mógł wywindować lub złamać każdego zarówno w hierarchii partyjnej jak i rządowej.

5 grudnia 1953 roku podczas pobytu razem z Beginem w Berlinie uciekł na Zachód. Istnieją teorie, że Światło został po wojnie zwerbowany przez brytyjski wywiad MI6 i przekazany operacyjnie wywiadowi amerykańskiemu. Po zakończeniu misji miał zostać wycofany do USA.

Jego wystąpienia w Radiu Wolna Europa w cyklu „Za kulisami bezpieki i partii” stały się podstawą powstania książki Zbigniewa Bażyńskiego pod tym samym tytułem i przyczyniły się do zachwiania wielu karier komunistów w Polsce oraz likwidacji MBP. W Stanach miał przejść operację plastyczną i mieszkać pod zmienionymi personaliami aż do września 1994 roku, kiedy zmarł. Rodzina, którą zostawił w Polsce (żona i dwoje dzieci) po 1968 roku wyjechała do Izraela.

 

Śnigir Jan vel Jan Śniger vel Jan (Iwan) Snigir ( 1904-?),oficer sowiecki, wysoki funkcjonariusz MBP.

 

W latach 1926-1943 płk Armii Czerwonej. W okresie od stycznia 1943 do stycznia 1944 szef Wydziału Łączności Sztabu Polskich Partyzantów. Od 01-04-1945 p.o. dyrektora Departamentu II MBP, od 01-01-1946 dyrektor Departamentu II MBP.

30.04.1947 zwolniony i odkomenderowany do ZSRS.

 

Świetlik Konrad  (ur. 15 września 1911 Kolebiatino/ Koliubiakino, gubernia moskiewska, zm. 4 września 1998 w Warszawie) – generał brygady WP, członek KZMP, KPP i PZPR.

Był synem robotnika emigranta z Warszawy. Powrócił do Warszawy w 1919, ukończył ogrodniczą szkołę zawodową i pracował, jako ogrodnik. W 1933 odbył służbę wojskową w 35 pułku piechoty. W kampanii wrześniowej walczył, jako szeregowy. Nie poszedł do niewoli niemieckiej i pracował na Białostocczyźnie w leśnictwie. Od 1931 członek KZMP, a od 1935 – KPP. Od 1941 przebywał w ZSRR.

W 1941 był słuchaczem kursu NKWD w Gorkim. W 1943 wstąpił do 1 Dywizji Piechoty i został oficerem oświatowym 3 pułku piechoty. Uczestnik bitwy pod Lenino. W 1944 został zastępcą dowódcy 4 zapasowego pułku piechoty do spraw polityczno-wychowawczych, później zastępca dowódcy 1 Dywizji Piechoty w stopniu majora, a w lipcu tego roku szefem Zarządu Polityczno-Wychowawczego 1 Armii WP. Na tym stanowisku współpracował z płk. Piotrem Jaroszewiczem, zastępcą dowódcy armii do spraw polityczno-wychowawczych.

Brał udział w walkach o wyzwolenie Pragi. W okresie od lipca do listopada 1945 był zastępcą dowódcy Wojsk Lotniczych do spraw polityczno-wychowawczych, a od grudnia 1945 do listopada 1946 szefem Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego WP. Podpułkownik i pułkownik z 1945.

10 października 1945 na Walnym Zgromadzeniu Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej wybrany został wiceprezesem Zarządu Tymczasowego. 14 grudnia 1945 awansowany na generała brygady ze starszeństwem z 1 stycznia 1946.

W latach 1946–1948 był dowódcą KBW, który toczył walki z podziemiem niepodległościowym. 31 sierpnia 1948 zaatakował Władysława Gomułkę za krytykę stosunku KPP do niepodległości Polski. W latach 1948–1959 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR, a od 24 lutego 1949 także członkiem Komisji Bezpieczeństwa KC PZPR, nadzorującej aparat represji stalinowskich w Polsce. Od 1 sierpnia 1948 do 30 listopada 1954 był wiceministrem Bezpieczeństwa Publicznego. Później do 1958 wiceminister Spraw Wewnętrznych. Przeniesiony do rezerwy ukończył studia historyczne i ekonomikę rolnictwa i pracował w Komitecie Centralnym PZPR w dziedzinie rolnictwa. Od 1970 w stanie spoczynku.

Był odznaczony m.in. Orderem Krzyża Grunwaldu II i III klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych i Medalem “Za udział w walkach w obronie władzy ludowej”.

Jego żoną była działaczka partyjna i historyk Franciszka Świetlikowa.

 

Tataj Jan (ur. 14 czerwca 1907, zm. 26 września 1996 w Warszawie) – dyrektor Departamentu III Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego od grudnia 1947, odpowiedzialny za zwalczanie podziemia niepodległościowego.

Członek KZM, MOPR, PPR i PZPR. Kierownik Sekcji „A” Wydziału II Samodzielnego MBP, szef Wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego w Kielcach i Lublinie. Po 1949 zwolniony ze służby. W 1953 skazany na karę 15 lat więzienia.

 

Trochimowicz Bronisław (ur. 21 października 1904 w Stacji Kryłowskiej w Krasnodarskim Kraju, zm.?) – 1918-1926 żołnierz Armii Czerwonej, podczas wojny domowej w Rosji brał udział w walkach przeciwko “białym” armiom Antona Denikina i Piotra Wrangla. 1928-1941 był kierownikiem elektrowni i szefem budownictwa w Krasnodarze i Leningradzie.

W 1941 zmobilizowany ponownie, w 1943 odkomenderowany do Armii Polskiej w ZSRR. W 1944 po zwolnieniu z Armii Czerwonej podjął służbę w UB. Podpułkownik UB, szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie 1950-1954, zastępca szefa warszawskiego WUBP w 1948, zastępca szefa WUBP w Gdańsku w 1947, zastępca kierownika UB na Okręg Dolny Śląsk, p.o. kierownika Wydziału Gospodarczego Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1945.

Po zwolnieniu ze służby w UB w październiku 1954 powrócił do ZSRR.

 

Wendrowski Henryk (ur. 10 stycznia 1916, zm. 19 marca 1997) – pułkownik, były oficer AK, następnie funkcjonariusz organów bezpieczeństwa i wywiadu PRL (MBP, KdsBP, MSW), ambasador PRL w Kopenhadze w latach 1968–1973, jeden z najzdolniejszych oficerów w centrali MBP, pomysłodawca i organizator kilku wielkich prowokacji, niekiedy mających charakter wręcz akcji eksterminacyjnych (np. Wymordowanie oddziału NSZ Henryka Flamego „Bartka”,

W latach 1941–1942 w VIII Okręgu (Białystok) Polskiej Organizacji Zbrojnej „Racławice”, a następnie w szeregach Armii Krajowej, (jako plut. pchor., na stanowisku szefa komórki legalizacyjnej okręgu, a następnie Inspektoratu Białostockiego AK, ps.: „Narbutt”, „Kos”, „Nawrot”). W lecie 1944 r. został zatrzymany przez Sowietów i zgodził się na współpracę z kontrwywiadem wojskowym „Smiersz”.

Karierę w organach bezpieczeństwa rozpoczął 25 września 1945, od stanowiska starszego referenta Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Olecku. W kwietniu 1946 został pełniącym obowiązki szefa PUBP w Olecku..

Według Instytutu Pamięci Narodowej, w 1946 dowodził, (jako kapitan „Lawina”) akcją UB przeciwko oddziałowi żołnierzy NSZ na Podbeskidziu, którymi dowodził Henryk Flame. Podczas akcji funkcjonariusze MBP namówili członków oddziału na wyjazd na ziemie zachodnie, zorganizowany rzekomo przez dowództwo Okręgu NSZ. Faktycznie przez cały czas akcja była kierowana przez UB. Po przetransportowaniu członków oddziału (150–200 osób) do wcześniej przygotowanego miejsca, zostali oni odurzeni alkoholem i następnie rozstrzelani. W dalszej kolejności do dołów ze zwłokami zastrzelonych wrzucono tabliczki identyfikacyjne żołnierzy radzieckich i polskich w ilości odpowiadającej liczbie ciał. Egzekucji mieli dokonywać Rosjanie, a będący na miejscu funkcjonariusze UB stanowili jedynie obstawę terenu. Ponadto niejaki J. Zieliński zeznał, że z opowiadań kolegów dowiedział się, iż następną grupę żołnierzy NSZ z tego zgrupowania zamordowano przez umieszczenie w uprzednio zaminowanym baraku i wysadzenie go w powietrze.

19 sierpnia 1946 ściągnięto go do centrali Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie, gdzie pracował, jako starszy referent Sekcji 2 Wydziału III Departamentu III MBP. W styczniu 1947 odznaczony Krzyżem Walecznych. W marcu 1947 stanął na czele Sekcji 2 (kierownik) Wydziału III Departamentu III. Od 15 sierpnia 1947 kierownik Sekcji 2 Wydziału II Departamentu III MBP. W tym czasie był bardzo aktywny i odnosił znaczne sukcesy w penetracji i likwidacji powojennej partyzantki antykomunistycznej m.in. Narodowych Sił Zbrojnych.

1 lutego 1950 został przeniesiony w stan spoczynku. W grudniu 1953 ponownie przywrócono go do pracy w MBP, tym razem na stanowisku naczelnika Wydziału III Departamentu III. W kwietniu 1955 sprawował to samo stanowisko w Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego. W grudniu 1955 został wicedyrektorem Departamentu III (walka z podziemiem reakcyjnym) KdsBP. Po likwidacji KdsBP w 1956 przeszedł do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W listopadzie 1956 objął stanowisko naczelnika Wydziału IX (analityczno-informacyjnego) Departamentu I MSW, następnie w maju 1961 został naczelnikiem Wydziału III (wywiad na terenie Republiki Federalnej Niemiec, Austrii oraz Berlina Zachodniego) Departamentu I MSW. Od maja 1962 w dyspozycji płk. Henryka Sokolaka, ówczesnego dyrektora Departamentu I; zwolniony z MSW w sierpniu 1968. Już we wrześniu 1968 został mianowany ambasadorem PRL w Kopenhadze, odwołany pięć lat później, we wrześniu 1973, powrócił do kraju.